Arteriyel kan basıncı nedir ve nasıl ölçülür?

Arteriyel kan basıncı, kalbin pompaladığı kanın atardamar (arter) duvarlarına yaptığı basıncı ifade eder. Bu basınç, kanın vücutta dolaşımını sağlamak için gereklidir ve iki bileşenden oluşur:

• Sistolik basınç (büyük tansiyon): Kalbin kasılması sırasında atardamarlarda oluşan en yüksek basınç değeridir.
• Diyastolik basınç (küçük tansiyon): Kalbin gevşemesi sırasında atardamarlarda kalan en düşük basınç değeridir.

Kan basıncı, milimetre cıva (mmHg) birimiyle ifade edilir ve sistolik/diyastolik şeklinde yazılır (örneğin, 120/80 mmHg). Normal arteriyel kan basıncı yetişkinlerde genellikle 120/80 mmHg'nin altında kabul edilir. Yüksek veya düşük kan basıncı, çeşitli sağlık sorunlarına işaret edebilir.

Arteriyel kan basıncı ölçümü, invaziv (kanlı) ve non-invaziv (kanısız) yöntemlerle yapılabilir. Günlük kullanımda non-invaziv yöntemler yaygındır:

• Non-invaziv Ölçüm Yöntemleri

Bu yöntemler, cilde herhangi bir iğne veya kesi yapılmadan uygulanır. En yaygın olanı, tansiyon aleti (sfigmomanometre) ve stetoskop kullanımıdır. İşlem şu adımları içerir:

• Manşon, kolun üst kısmına (genellikle dirseğin hemen üstüne) sarılır.
• Manşon, sistolik basıncın üzerine çıkacak şekşilde şişirilir, bu sırada atardamar geçici olarak kapanır.
• Manşon yavaşça indirilirken, stetoskopla brakiyal arterden gelen sesler (Korotkoff sesleri) dinlenir.
• İlk duyulan ses sistolik basıncı, sesin kaybolduğu nokta ise diyastolik basıncı gösterir.

Ayrıca, dijital (otomatik) tansiyon aletleri de manuel yönteme alternatiftir; bu cihazlar basıncı elektronik olarak ölçer ve sonucu ekranda gösterir.

• İnvaziv Ölçüm Yöntemi

Bu yöntem, hastane ortamında genellikle yoğun bakım veya ameliyat sırasında kullanılır. Bir artere (genellikle radial arter) yerleştirilen kateter aracılığıyla kan basıncı sürekli ve doğrudan ölçülür. Daha hassas sonuçlar verir, ancak enfeksiyon veya kanama riski taşır.

Kan basıncı ölçümünde doğru sonuç almak için; kişinin dinlenmiş olması, kolun kalp hizasında tutulması ve uygun manşon boyutunun kullanılması önemlidir. Düzenli ölçüm, hipertansiyon gibi durumların erken teşhisine yardımcı olur.